بخش ۵۳ - کلمات که بر دیوار کاخ افریدون نبشته است

اول: هر که گوش به قول سخن چین و نمام دارد و بر آن وثوق نماید، رنجها بیند که دست تداوی خرد از تدارک و تشفی آن قاصر ماند. دوم: هر که به لباب الباب و لبان بیان پرورده باشد و در کنار مادر خرد و فطنت تربیت یافته باشد، به هیچ وقت از مکر دشمن غافل نباشد که دشمن مانند مار بود که هرگز دوست نگردد. سیم: از دوستان به اندک مباسطت، مجانبت ننماید و آزار در دل نگیرد که آن سرمایه نادانیست.

از دوست به هر زخمی افگار نباید شد

ور یاد به هر جوری بیزار نباید شد

چهارم: چون دوست، دشمن شود، او را عزیز دار تا درخت محبت و شجره اتحاد و اعتقاد که از احتباس شرب اشفاق و اعدام انفاق ذبول پذیرفته بود، طراوت و تازگی پذیرد. پنجم: مشورت با مرد دانا کن تا از رکاکت رای ایمن شوی و اعمال تو از سمت راستی نیفتد. ششم: از دشمن خانگی حذر نمای و دامن کشیده دار، چه هر تیری که از شست قصد و کمان غدر او روان گردد، بر مقتل و مذبح آید. هفتم: اگر خرد داری، بر مرد ناآزموده اعتماد مکن که زیرکان گفته اند: دیو آزموده بهتر از مردم ناآزموده. هشتم: سخن نا اندیشیده مگوی تا در رنج نادانسته نیفتی و کارها را فرجام نگر نه انجام. این است کلماتی که بر شرفات غرفات قصر افریدون نبشته است.

شاه پرسید: ای قره باصره سیاست و ای ثمره شجره سعادت و ای شکوفه درخت اقبال و دولت، کیست از مردمان در دولت شایسته تر؟ گفت: آن که مقادیر خواص و عوام دولت و اندازه خدمتکاران و عیب و هنر ایشان بداند. گفت: کدام خصلت پسندیده تر پادشاه را؟ گفت: ترک تعجیل در امضای عزایم در امور مبهم و تنفیذ فرمان بی رویت و فکرت و شامل داشتن شمل عاطفت و ردای رافت و عدل عام و احسان تمام و اقتدا کردن به قول خدای تعالی: «ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی». پرسید که کدام خصلت مذموم تر؟ گفت: تعجیل نمودن در کارها و متابعت شح و بخل ورزیدن و ازینجا گفته اند:

لا تبخلن بما ملکت و لا تکن

ما ساعد الامکان غیر جواد

فالجود یجبر کل نقص فاحش

و البخل یسترکل فضل باد

پرسید که مرگ بر که دشوارتر؟ گفت: هرکرا اعمال ناپسندیده تر. پادشاه چون بیان او در تدارک این مشکلات و برهان او در مباحث این معضلات بدید، پسندید و با خود اندیشید که عمر اگر چه دراز بکشد، آخر به نهایت رسد و زندگانی هر چند امتداد پذیرد، آخر مدد او منقطع گردد.

لقد فارق الناس الاجبه قبلنا

و اعیا دواء الموت کل طبیب

رفتند یکان یکان فراز آمدگان

کس می ندهد نشان باز آمدگان

شکر و منت آن خدای را که فرزند مرا به حلیه حکمت مزین گردانید و به پیرایه خرد و دانش آراسته کرد و به درجه و منزلت بزرگ رسانید و اکنون هنگام عزلت و اوقات فراغت است و اعراض نمودن از دنیا و اقبال کردن به آخرت و استعداد زاد و تهیو اقامت معاد. چه بزرگان گفته اند: «الدنیا مزرعه الاخره».

این جهان کشتزار آخرت است

هر چه کاری برش همان دروی

پس پادشاهی به پسر داد و تخت شاهی بر او بگذاشت و از دنیا اعراض کرد و روی به آخرت آورد.