شمارهٔ ۸ - در مرثیهٔ خواجه ابوالفارس

کارم از دست پایمرد گذشت

آهم از چرخ لاجورد گذشت

همه عالم شب است خاصه مراک

روزم از آفتاب زرد گذشت

روز روشن ندیده‌ام ماناک

همه عمرم به چشم درد گذشت

زین دو تا مهرهٔ سپید و سیاه

که بر این سبز تخت نرد گذشت

به فغانم ز روزگار وصال

که چو باد آمد و چو گرد گذشت

هیچ حاصل به جز دریغم نیست

ز آنچه بر من ز گرم و سرد گذشت

همه آفاق آگهند که باز

کار خاقانی از نورد گذشت

خاصه کز گردش جهان ز جهان

آن جوان عمر راد مرد گذشت

جان پاکش به باغ قدس رسید

زین مغیلان سال‌خورد گذشت

شاهد عقل و انس روح او بود

دیده را از جهان فتوح او بود

ز آفت روزگار بر خطرم

هرچه روز است تیره روزترم

همچو خرچنگ طالع خویشم

که همه راه باز پس سپرم

دور گردون گسست بیخ و بنم

مرگ یاران شکست بال و پرم

که فروشد به قدر یک جو صبر

تا به نرخ هزار جان بخرم

چند گوئی که غم مخور ای مرد

غم مرا خورد، غم چرا نخورم

با چنین غم محال باشد اگر

خویشتن را ز زندگان شمرم

گرچه از احولی که چشم مراست

غم یک روزه را دو می‌نگرم

چابک استاده‌ام به زیر فلک

مگر از چنبرش برون گذرم

من که خاقانیم به باغ جهان

عندلیبم ولیک نوحه‌گرم

شمع گویای من خموش نشست

من چرا بانگ بر فلک نبرم

شیر میدان و شمسهٔ مجلس

قرة العین جان ابوالفارس

مایه زهر است نوش عالم را

میوه مرگ است تخم آدم را

ای حریف عدم قدم درنه

کم زن این عالم کم از کم را

صبح محشر دمید و ما در خواب

بانگ زن خفتگان عالم را

هین که فرش فنا بگستردند

درنورد این بساط خرم را

رخنه گردان به ناوک سحری

این معلق حصار محکم را

پس به دست خروش بر تن دهر

چاک زن این قبای معلم را

رستخیز است خیز و باز شکاف

سقف ایوان و طاق طارم را

یک دم از دود آه خاقانی

نیلگون کن لباس ماتم را

گر به غربت سموم قهر اجل

خشک کرد آن، نهال پر نم را

خیز تا ز آب دیده آب زنیم

روی این تربت معظم را

دوستانش نگر که نوحه‌گرند

دوستانش چه که دشمنان بترند

کو مهی که آفتاب چاکر اوست

نقطهٔ خاک تیره خاور اوست

جان پاکان نثار آن خاکی

کان لطیف جهان مجاور اوست

حقهٔ گوهرار چه در خاک است

مرغ عرشی است آنچه گوهر اوست

سر تابوت باز گیر و ببین

که چه رنگ است آنچه پیکر اوست

سوسن او به گونهٔ سنبل

لالهٔ او به رنگ عبهر است

این ز گردون مبین که گردون نیز

با لباس کبود غمخور اوست

بر در آن کسی تظلم کن

که فلک شکل حلقهٔ در اوست

به سفر شد، کجا؟ به باغ بهشت

طوبی و سدره سایه گستر اوست

نزد ما هم خیال او باشد

آن کبوتر که نامه‌آور اوست

او خود آسود در کنار پدر

انده ما برای مادر اوست

پس ازین در روان دشمن باد

آنچه در سینهٔ برادر اوست

همه شروان شریک این دردند

دشمنان هم دریغ او خوردند

یوسفی از برادران گم شد

آفتاب از میان انجم شد

ای سلیمان بیار نوحهٔ نوح

که پری از میان مردم شد

گوهری گم شد از خزانهٔ ما

چه ز ما کز همه جهان گم شد

عیسی دوم آمده به زمین

باز بر اسمان چارم شد

موکب شهسوار خوبان رفت

لاشهٔ صبر ما دمادم شد

عالم از زخم مار فرقت او

دست بر سر زنان چو کژدم شد

نه سپهر از برای مرثیتش

ده زبان چون درخت گندم شد

در شبستان مرگ شد ز آن پیش

که به بستان به صد تنعم شد

تا کی از هجر او تظلم ما

عمر ما در سر تظلم شد

شو ترحم فرست خاقانی

خاصه کو عالم ترحم شد

دیده از شرم بر جهان نگماشت

هم ندیده جهان گذشت و گذاشت

سال عمرش دو ده نبوده هنوز

دور نه چرخ نازموده هنوز

نالهٔ زار دوستان بشنود

نغمهٔ زیر ناشنوده هنوز

به هلاکش بیازموده جهان

او جهان را نیازموده هنوز

شد به ناگه ربودهٔ ایام

بر ز ایام ناربوده هنوز

دید نیرنگ چرخ آینه رنگ

آینهٔ عیش نا زدوده هنوز

کفن مرگ را بسود تنش

خلعت عمر نا بسوده هنوز

روز عمرش خط فنا برخواند

خط شب‌رنگ نانموده هنوز

هست در چشم عالمی مانده

نقش آن پیکر ستوده هنوز

دلبرانند بر سر گورش

زلف ببریده رخ شخوده هنوز

رفت چون دود و دود حسرت او

کم نشد زین بزرگ دوده هنوز

ای عزیزان بر جهان این است

زهرش اندر گیای شیرین است

روی فریاد نیست دم مزنید

رفته رفته بود جزع مکنید

نتوانید هیچ درمان کرد

گر جهان سوز و آسمان شکنید

غلطم من چراغ دلتان مرد

شاید ار سوکوار و ممتحنید

ماهتان در صفر سیاه شده است

ز آن چو گردون کبود پیرهنید

گر صفر باز در جهان آید

رگ او را ز بیخ و بن بکنید

گر زمانه به عذرتان کوشد

خاک در دیدهٔ زمانه زنید

ور فلک شربت غرور دهد

سنگ بر ساغر فلک فکنید

رخصه‌تان می‌دهم به دود نفس

پرده بر روی آفتاب تنید

هیچ تقصیر در معزایش

مکنید ار موافقان منید

بشنوید از زبان خاقانی

این سخن‌ها که مقصد سخنید

باز پرسید هم خیالش را

تا چه حال است زلف و خالش را

ای به صورت ندیم خاک شده

به صفت ساکن سماک شده

از جمال تو وقت جان ستدن

مالک الموت شرمناک شده

جان پاک تو در صحیفهٔ خاک

جسته از نار و نور پاک شده

حور پیش آمده به استقبال

عقد بگشاده، حله چاک شده

رسته از چه چو یوسف و چو مسیح

بر فلک بی‌نهیب و باک شده

نفست آنجا خلیفهٔ ارواح

نقشت اینجا اسیر خاک شده

مرکب از چوب کرده کودک وار

پس به دروازهٔ هلاک شده

بی‌تماشای چشم روشن تو

چشم خورشید در مغاک شده

شعر خاقانی از مراثی تو

سنگ خون کرده هر کجاک شده