ناصرخسرو قبادیانی
از مجموعه: جامع الحکمتین
بجوی و بنویس، آنگه بخوان و باز بپرس
پسش بیاموز آنگه بدان و بر دل کار
شکار شیر گوزن است و آن یوز آهو
و مرد بخرد را علم و حکمت است شکار
که مرد علم بگوراندرون نه مرده بود
و مرد جهل ابر تخت بر بود مردار
و گر جوابش گویند شاد باشم سخت
کسی که باشد برهان نمای و دعوی دار
نگوید آنکه نیاموختست و اصلش نیست
سخن نیارد سخته بوزن و بمعیار
ایا مقدر تقدیر و مبدع الاشیاء
بحق حرمت و آزرم احمد مختار
که مر مرا و مر آن را که علم دین طلبد
زچنگ محنت برهانمان، ایا غفار
و هر که بد کند او با کسی که بد نکند
بلعنتش کن یا رب وزو بر آر دمار
شناختن که جاهلان مردگاناند، و هر که از جهل بعلم رسد او بر مثال (مردهئی) باشد که زنده کنندش، و دانستن که نور بحقیقت ایمان است و شبهت و ظلمات بی خلاف جهالت و ضلالتست از سمات متابعان خاندان رسول است علیهالسلام و علی اهل بیته الطاهرین سلامه و برکاته، و از قول خداست که همی گوید: قوله«اومن کان میتا فاحییناه و جعلنا له نورا یمشی به فی الناس کمن مثله فی الظلمات لیس بخارج منها؟کذلک زین للکافرین ما کانوا یعملون، » همی گوید بر سبیل سؤال که چه گویند که آنکس که مرده بود ما او را زنده کردیم، و مر اورا روشنائی دادیم که بدان وشنائی اندر مردمان همی روند، چون آنکس است که او بمثلاندر (تار) یکیهاست کز آن بیرون نیاید؟ چنین آراسته کردند مر کافران راکارهاء ایشان (را)...».
اندرین آیت پیداست که مؤمنان زندگانند، واندر میان خلق بنور علم همی روند؛ و جاهلاناندر تاریکی ناداناناند، که اگر زنده کردن سپس از مرگ مر خلق را از خدای تعالی وعده حقست، و این زنده کردن کهاندرین آیت است بحکم این آیت محکم حقست و خود حقست، پس آنکس که خدای تعالی این سخناندر زنده کردن او همی گوید مرده نیست بل زنده است، و خلق را همه بدین روی همی زنده باید شدن.
و حشویان امت مر این آیت را این تفسیر کردهاند، و مختلف شدهانداندر آنکس که خدای تعالی بدین آیت مر زنده کردن او را خواستست. گروهی گفتند که بدین مر پیغامبر را صلیالله علیه (و آله) و سلم خواستست که مر او را بنور وحی زنده کرد، و بدان مردة کفر واندر ظلمات گردیده، گفتند که مر ابوجهل (را) خواستست.
و غرض ما آنست که بنماییم که زنده کردن خدای مر خلق را سپس از مرگ بدین رویت کز جهل بعلم آردشان. پس این مرد بدین سخن کاندرین بیتها گفتهست، و تمثیل دانا بزنده و تشبیه جاهل بمرده کرده است نمودست مر متابعان سبیل خدای را تعالی که از متابعان اهل تایید و تاویلست.